‘Verborgen dracht in de schijnwerpers’: dit is de titel van het projectplan wat ik begin vorig jaar indiende bij de Provincie Zuid-Holland. En waarvan ik in juni vorig jaar te horen kreeg dat de subsidie was goedgekeurd! Het project sluit aan op één van de vijf prioritaire thema’s uit de Provinciale Onderzoeks-agenda Archeologie Zuid-Holland: stad en platteland in de vroegmoderne tijd: 16e t/m 19e eeuw. Het project omvat een publicatie en publieksactiviteiten gecombineerd met het maken van replica’s van historische kleding die tijdens lezingen getoond én gepast kunnen worden.
De publicatie gaat in op de volgende vraag: wat droeg de vrouw in de vroegmoderne tijd in de stad en op het platteland? Een inkijkje vanuit textiele vondsten, kostuumcollecties in schilderijen in depots en musea. De focus op de vrouw sluit aan op de nationale focus op de vrouw in 2019 (hij/zij was het thema van de maand van de geschiedenis 2019, we vierden dat jaar ook 100 jaar vrouwenkiesrecht met allerlei activiteiten & ‘waar zijn de vrouwen?’: was het thema van de romeinenweek. Het thema van de maand van de geschiedenis is in 2020 overigens Oost/West, wat ook een mooi haakje kan zijn voor fantastisch onderzoek naar de invloeden vanuit het Oosten op de Westerse mode.
Invalshoeken
In de publicatie over de historische kostuums wil ik graag vanuit de verschillende kostuums/kostuum onderdelen het verhaal erachter vertellen. Waar komt het vandaan? Wie maakte het? Wie droeg het? De bedoeling is dat de publicatie heel beeldend wordt en toegankelijk voor een groot publiek.
Het is mijn doel om drie werelden samen te brengen waarin in het verleden weinig interactie was: de wereld van de archeologie, kunstgeschiedenis en kostuumgeschiedenis.
Waarom?
Kostuums in de depots van musea zijn weinig toegankelijk voor het algemene publiek. Alleen tijdens een tentoonstelling kunnen kostuums bekeken worden. De uitleg beperkt zich dan vaak tot de stijl en het materiaal. Er worden wel publicaties geschreven aan de hand van deze tentoonstellingen maar toegankelijke Nederlandstalige publicaties over historische kostuums zijn veel schaarser dan wat er in bv. Engeland geproduceerd wordt. Ook zie je vaak alleen de kleding van de rijken.
Naast de wereld van de historische kostuums zijn er ook archeologische textielvondsten gedaan. Deze zijn vaak nog minder zichtbaar voor het publiek en zijn ook moeilijk op een toegankelijke manier te interpreteren. Textiel in archeologische context is onderbelicht en studies zijn, indien aanwezig, academisch opgezet en niet voor het grote publiek bedoeld. Een voorbeeld is een academisch werk over vondsten in Groningen waarin minutieus wordt uitgelegd hoe het lapje is gevonden, uit welk materiaal het bestaan en wat het mogelijk had kunnen zijn. Een fantastisch onderzoek, maar voor de meeste leken veel te technisch. Bovendien ontbreekt vaak dit soort contextualisering voor veel andere textielvondsten. Ook wordt dit materiaal minder tentoongesteld vanwege de kwetsbaarheid.
Dan zijn er de kostuumaccessoires: haakjes, oogjes, baleinen, knopen e.d. het zijn allemaal onderdelen die iets vertellen over de kleding en over de mensen die het droegen. Dit is vaak een ondergeschoven kindje bij een kostuum-tentoonstelling.
In het boek koppel ik schilderijen aan kostuumcollecties en archeologische vondsten om een zo goed mogelijk beeld te schetsen van wat men vroeger droeg.
De publicatie van het boek is gepland in juni 2020. Het wordt dus een rijk geïllustreerde publicatie, gecombineerd met publieksactiviteiten waarin de wereld van de archeologische vondsten, kostuumcollecties en kunstgeschiedenis worden samengebracht zodat mensen op een toegankelijke en beeldende manier kennis kunnen maken met het verleden.
De schilderijen, objecten en de kleding fungeren als luik waardoor je naar het dagelijkse leven van de mensen in die tijd kunt kijken.
Historische kostuums en attributen
Binnen het project worden er replica’s gemaakt van kostuums en kostuumaccessoires. Een deel wordt gemaakt n.a.v van archeologische vondsten en een ander onderdeel zijn benaderingen van kostuums hoe ze er vroeger uit hebben gezien en bedoeld om ook tijdens de lezingen (zie onder) door het publiek te passen. Inmiddels zijn de meeste geplande replica’s in een ver gevorderd stadium of al af. Bijvoorbeeld het weefsel gemaakt n.a.v. een vondst van een onderdeel van een 16e eeuwse sok ligt al klaar om te bewonderen en wordt al getoond tijdens lezingen. Ook de benen kam is klaar (al is die niet volledig gelukt, maar daarover meer in een andere blog post). En er zijn verschillende 16e/17e eeuwse hoofddeksels gemaakt: gebreid en vervilt & geweven en vervilt. Het 17e eeuwse kostuum is vrijwel compleet, inclusief tuigje! En de 19e eeuwse kostuumaccesoires zijn wat uitgebreider geworden door een volledig dag-kostuum te maken en een baljurk van het einde van de 19e eeuw. Er zijn al een aantal 18e eeuwse kledingstukken gemaakt voor kinderen van 6/7 jaar, maar ik wil ook graag nog een kostuum maken voor een meisje van ongeveer 10 jaar. Dit alles kan dus tijdens lezingen door het publiek bekeken, aangeraakt en gepast worden.
Lezingenreeks / educatieve programma’s musea
De lezingen en kostuums komen niet zomaar uit de lucht vallen. Al jaren geef ik interactieve lezingen over historische kleding waarbij ik zelfgemaakte kostuums laat zien en op mezelf show of door het publiek laat passen. Binnen dit project zijn 10 lezingen ingepland voor kinderen en volwassenen. In 2019 zijn er al 6 publieksactiviteiten geweest, en in 2020 de laatste vier (zie onder). Tijdens deze lezingen wordt een levendig beeld geschetst van wat men droeg in de stad en op het platteland van 16-19e eeuw geïllustreerd met afbeeldingen van schilderijen, kostuums, vondsten en aangevuld met al bestaande kostuums van Beleef Het Verleden (vooral gericht op Europese mode) en de speciaal voor dit project gemaakte replica’s van kostuums en accessoires. Mijn focus op interactiviteit en beleving is een meerwaarde voor het grote publiek die mag aanraken, voelen, passen en ervaren.
Replica’s kostuums & objecten
Ik heb ervaring met het maken van replica’s van historische kostuums met gebruik making van patroonboeken zoals die van Janet Arnold en Nancy Bradford, gecombineerd met onderzoek in de depots van musea met het echte historische kostuum. Replica wordt hier niet opgevat als een exacte kopie maar een benadering waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van stoffen die historisch ook voorkwamen, naaimethoden , sluitwijzen e.d. Daarnaast werk ik samen met een netwerk van kostuummakers.
Het overnemen van het exacte patroon van een historisch kledingstuk n.a.v. een museaal stuk is iets wat te ver gaat voor dit project (maar wordt zeker gedaan door andere onderzoekers). Het streven is een kostuum te maken wat draagbaar is voor meerdere maten, waarbij wel historische patronen (o.a. op basis van eerder gedaan onderzoek), stoffen en sluitwijzen worden gebruikt, maar het wordt dus geen exacte kopie van een bestaand kledingstuk.
Aankomende lezingen & publieksactiviteiten:
- 28 maart lezing Amerongen – Dag van de Buitenplaats
- 31 maart lezing bieb Alkmaar – avond lezing
- Textielfestival 16e eeuws textiel Hortus – 13 & 15 mei 2020 meer info volgt