Op vrijdag 6 januari op Driekoningen had museum Huis van Gijn ons uitgenodigd om in rol bewoners en bezoekers van het huis te spelen rond 1900. We speelden meneer en mevrouw van Bilderbeek, kunstverzamelaars die op bezoek waren bij de Heer van Gijn om zijn prentencollectie en kunst te bekijken (net als het publiek) en Pleuntje de dienstbode, één van de inwonende bedienden van de Heer van Gijn. Wat een leuke drukke dag met heerlijke gesprekken met het publiek over de eeuwwisseling van 1900, de gebruiken rond kerst, oud en nieuw en driekoningen, de collectie van de Heer van Gijn, de wereldtentoonstellingen, Haute couture en modehuizen en nog veel meer! Ontzettend leuk om over deze bijzondere tijd van het belle epoque te vertellen, over vooruitgang en ontwikkelingen die we nu allemaal kennen en waarover sommige mensen zich verbaasden hoe vroeg ze al zijn uitgevonden. Maar ook met kritische vragen vanuit het publiek of het er allemaal wel beter op was geworden.

Tijdens het evenement kwam ook de pers even langs om vragen te stellen aan de museummedewerkers en de historische personages in rol.

Vorige week brachten Marijn Stolk en ik (Martine Teunissen) een bezoek bij het TRC (Textile Research Centre) in Leiden. Gillian Vogelsang-Eastwood ging ons helpen met de analyse van enkele bruiklenen van archeologische fluweelvondsten. Ik had een lijstje meegenomen van soorten fluweel die in de 17^e en 18^e eeuw in Amsterdam geproduceerd werden. Dit waren ondermeer kaffa, fluweel, panne, pluche, ciseléfluweel, broderiefluweel, gefigureerd fluweel en dubbelzijdig fluweel. Gillian had voor ons ook een lijst voorbereid met 29 verschillende fluweel-soorten waarbij er voorbeelden te zien waren in de ‘Referentie Collectie’. Sommige fluwelen op deze lijst behoren tot een latere historische periode, zoals bijvoorbeeld het ‘devoré, waarbij een patroon wordt gevormd door delen van het fluweel op te laten lossen in een bijtende oplossing. Onderstaande afbeelding uit de jaren 1920 is hier een mooi voorbeeld van.

Voor ons project ‘Textiel uit Hollandse bodem’ hebben we de tijdsperiode 17^e en 18^e eeuw afgebakend. De TRC referentie collectie met prachtige 17^e en 18^e eeuwse fluwelen is een onmisbare hulp bij ons onderzoek om parallelen te trekken en hoewel al eeuwen oud, minder kwetsbaar materiaal te bekijken dan ‘onze’ archeologische vondsten.

De open gebieden in de stof, in het Engels zo mooi ‘voided area’ genoemd zijn met het blote oog, of met een klein vergrootglas of zoom in op de camera makkelijk te determineren met betrekking tot het type weefsel. Zo heb je de standaard ‘tabby weave’ ofwel effenbinding of de duurdere satijnbinding. Een satijnbinding geeft meer glans. Het effect wordt bereikt doordat er vier of meer inslagdraden over de schering gaan en vier scheringdraden over één inslagdraad. Het ziet er met een close up een beetje langgerekt uit. Dit voorbeeld van een satijnbinding is ook een voorbeeld van ciselé-fluweel.

Op deze close-up van een andere vondst zie je prachtig de satijnbinding en de gesneden en ongesneden polen.

Cicelé-fluweel en broderie-fluweel

Bij cicelé-fluweel is de gesneden pool hoger dan de ongesneden pool. Het patroon wordt gevormd door gesneden en ongesneden polen. Een ongesneden pool zie je bijvoorbeeld ook bij een handdoek. Bij dit voorbeeld uit de referentie collectie van het TRC zijn de polen ongesneden.

Bij cicelé-fluweel is de gesneden pool dus hoger dan de ongesneden pool. Bij broderiefluweel zou het omgekeerde het geval zijn. Volgens het textiellexicon zijn bij broderiefluweel de gesneden gedeelten even hoog of minder hoog dan de ongesneden delen. Bij onze archeologische vondsten kwamen we vooral cicelé-fluweel tegen en geen broderiefluweel, volgens deze omschrijving.

Panne of pluche?

Het was lastig om met het blote oog een onderscheid te maken tussen panne en pluche. Bij panne is de pool van het fluweel langer dan bij gewoon fluweel, maar nog iets korter dan bij pluche. Pluche is dus een nog luxere versie. De term pluche komt van het Franse woord ‘peluche’ wat pluizig betekent. De archeologische fluweelvondsten die we voor ons onderzoek hebben uitgekozen zullen we nog nader bekijken onder de microscoop. Bij panne-fluweel is ook sprake van een zogenaamd ‘crushed velvet’ waarbij de pool in een bepaalde richting is geduwd door grote druk (bijvoorbeeld een pers).

Al deze verschillende fluweeltechnieken werden toegepast om een rijk resultaat te verkrijgen. Je moet je deze stoffen vooral bij kaarslicht voorstellen, waarbij de verschillende lengtes van gesneden en ongesneden polen voor een prachtige schakering van licht en schaduw zorgen. Gillian laat dat hier zien.

Een rijk patroon bestaat uit een combinatie van de verschillende technieken met variatie in lengtes van gesneden en ongesneden polen. Dit voorbeeld komt ook weer uit de referentie collectie van het TRC.

M’n nieuwe dradenteller die ik op aanraden van Marijn had gekocht is een groot succes. Marijn had deze weer gezien bij Ana Serrano en Marjolein Homan Free (Conservering en Restauratie van de UVA), die ons geholpen hebben bij de vezelanalyse van enkele vondsten in het lab van het rijksmuseum. Het helpt om beter zicht te hebben op de vondst en meer details te bekijken, zoals bij deze 17^e eeuwse fluwelen stof uit de referentie collectie van het TRC.

Meer informatie over fluweel en vooral over de archeologische fluweelvondsten worden gepubliceerd in ons boek wat in november 2023 uitkomt! Verder zijn onze avonturen te volgen op https://www.instagram.com/textiel_uit_hollandse_bodem/

Drie dagen, 40.000 bezoekers en een enorme hoeveelheid reenactors, ambachtslieden en handelaren in vroeg 17e eeuwse kleding. Nieuwe vrienden gemaakt en oude vrienden gezien. Ontzettend leuk geïnteresseerd publiek en zooo veel laten zien over wolbewerking, 17e eeuwse kleding maken en over de archeologische vondsten en textiel technieken naar aanleiding van ons project Textiel uit Hollandse bodem!

In het jaar 1483 op Sint-Servatiusdag werd het stadje Peer belegerd door huurlingen van het Oostenrijkse leger. De Vlaamse steden waren in opstand gekomen tegen het regentschap van Maximiliaan van Oostenrijk. De steden voelden zich in hun autonomie beperkt en waren tegen het autoritaire regeren van Maximiliaan. Vanuit de toren in Peer verdedigden ze zich tegen de huurlingen. Legeraanvoerder Salsar onderhandelde met de bewoners dat ze als ze zich over zouden geven de toren zonder problemen mochten verlaten. Hun leven zou gespaard worden. Ondanks deze belofte werden de bewoners van Peer afgeslacht en de stad werd in brand gestoken. Geschiedschrijvers uit deze periode melden wel 1500 slachtsoffers.

Deze dramatische gebeurtenis werd tot op het einde van de 18e eeuw herdacht met een misviering en optocht. Tot 1850 werd in de kerk ook een jaarmis opgedragen ter nagedachtenis. Deze traditie was in de vergetelheid geraakt en vanaf 1983 werden er weer herdenkingen gestart. Vandaag de dag heeft het evenement meer een feestelijk karakter dan een herdenking. Beleef Het Verleden was met haar ambachtslieden en historische personages uitgenodigd om het verhaal van Peer uit de vergetelheid te trekken. Want vanwege het feestelijke karakter weten ook niet alle mensen vandaag de dag wat er in Peer gebeurd is.

Middeleeuwse ambachtslieden toonden interactief aan het publiek hoe in de middeleeuwen producten werden gemaakt. Hoe werd draad gesponnen? Welke ingrediënten werden er gebruikt om wol te verven? Kinderen konden een draad spinnen en die vervolgens verven en ze leerden wol vilten. En wat maakten de tingieters allemaal? Ook hierbij kon je zelf aan de slag. En hoe ging de smid te werk? Vrouwen en meisjes konden hun haren laten invlechten op middeleeuwse wijze en zich kleden in een middeleeuwse japon. Jongens konden kapers en hoedjes passen. Bij de beenbewerker en pijlen maker was ook van alles te zien en te ontdekken. Foto’s in onderstaand blok zijn gemaakt door Michèle de Meersman.

Speciaal voor dit evenement hebben we twee personages uit het verleden gekozen en weer tot leven gebracht: Adolf van Kleef, heer van Ravenstein en Wijnendale (1425-1492) en zijn tweede vrouw Anna van Bourgondië (1435-1508). Deze historische figuren waren betrokken bij de hoofdrolspelers rondom het conflict in Peer. Zo was Adolf van Kleef door Maria van Bourgondië aangesteld als stadhouder-generaal van de Nederlanden en sloeg diezelfde Adolf Maximiliaan tot ridder op het kapittel van het Gulden Vries in Brugge. Net als de ‘troon’-opvolger Filips de Schone die hij tot ridder sloeg in ‘s Hertogenbosch. Het conflict met de Vlaamse steden kwam tot stand nadat Maria van Bourgondië stierf na een val te paard tijdens een reigersjacht in 1482. Dit gebeurde in de bossen van Wijnendale op het domein van Adolf van Kleef. Maria van Bourgondië was getrouwd met Maximiliaan I van Oostenrijk, een huwelijk dat de Franse dreiging het hoofd kon bieden, en ze liet onder andere een vierjarig zoontje achter: Filips de Schone.

Filips de Schone zou door de dood van Maria van Bourgondië de wettige heerser van alle Bourgondische erflanden worden. Zijn vader Maximiliaan van Oostenrijk zou zijn taken waarnemen als regent tot Filips 16 jaar zou worden. Na Maria’s dood echter zou Maximiliaan het nadelige vredesverdrag dat Maria had gesloten met de Franse koning betwisten en was hij uit op oorlog met de Fransen, wat de Vlaamse steden niet zagen zitten. Er ontstond een machtsvacuüm waarin gestreden werd tussen de Vlaamse steden en Maximiliaan om het regentschap over de erfopvolger Filips de schone. De Vlaamse opstand begon in 1483 en zou tot 1492 duren. De strijd in Peer tegen de Oostenrijkse troepen is hier één voorbeeld van.

In de Vlaamse Opstand tegen Maximiliaan wilden steden in het graafschap Vlaanderen en het zuiden van het hertogdom Brabant het regentschap van Maximiliaan van Oostenrijk niet erkennen. De steden stelden zelf een raad samen om in naam van Filips de Schone te regeren, eerst nog op ‘goede’ voet met Maximiliaan, maar al snel werd het hard tegen hard. Adolf van Kleef die altijd in dienst van de Bourgondische hertogen was geweest, keerde zich tegen het einde van zijn leven tegen Maximiliaan en werd één van de leiders van de Vlaamse opstandelingen. De opstand werd militair neergeslagen, waardoor de steden minder macht kregen, behalve Antwerpen, dat Maximiliaan trouw was gebleven. De hoge adel kreeg meer invloed in het landsbestuur.

In Memoriam – Gerard Massar

Tot onze spijt en verdriet is Gerard Massar die meewerkte aan meerdere projecten van Beleef Het Verleden enkele weken na dit optreden overleden. Het leven vergaat, de herinneringen blijven. We zijn blij zoveel jaren met hem te hebben kunnen samenwerken.

In het weekend van 10-12 juni exposeerde ik met eigen gemaakte creaties van kleding uit de jaren 1900-1910 in de Galerie L’Art Nouveau in de Venestraat in Den Haag. Deze expositie was onderdeel van het jaarlijkse Art Nouveau Festijn in Den Haag.

Voor de gelegenheid had ik op zondag mijn creatie geïnspireerd op de Delphos dress van Fortuny aangetrokken.

Op verschillende dagen waren er Meet & Greets gepland met mij in kostuum. Ik gaf uitleg over de verschillende kostuums en natuurlijk kon je mijn boek Beleef Het Verleden. Een blik op vrouwenkleding in Holland van de 16e tot en met de 19e eeuw kopen en laten signeren.

Elke dag had ik een andere outfit aan die dan in levende lijve te bewonderen was. Zo was ik zelf ook onderdeel van de tentoonstelling, die ‘s avonds een reizende tentoonstelling werd naar één van de andere culturele activiteiten van het Art Nouveau Festijn.

Het pand tegenover The Hague Finest waar mijn kostuums te zien waren is een prachtig art nouveau gebouw.

Tijdens het pop up diner van het oudste vegetarische restaurant van Nederland was ik niet de enige die in gepaste kleding was gekomen. In 1899 begonnen in ‘huiskamer’kring en in 1913 als officieel restaurant Pomona gestart. Waar ook de vrouwenbeweging hoogtij vierde. We zaten in het prachtige parkhotel en de catering werd verzorgd door restaurant de Hagedis. Samen met een vriendin in stijl ernaar toe en kennis gemaakt met ontzettend leuke tafelgenoten. Ook nog heel lief een paar lange handschoenen van een dame gekregen.

Als afsluiting van het art nouveau festijn ging ik naar het Variété la Haye 1900 met Ken Besuijen als gastheer en entertainer. Ik werd nog spontaan het podium opgevraagd om wat te vertellen over historische vrouwenkleding. Het symphonium van het Pianola museum was ook prachtig om te luisteren en we bezochten nog even de wereldtentoonstelling in Parijs uit 1900.

Een bijzonder weekend om aan mee te werken en zeker de moeite waard om volgend jaar te bezoeken! Wellicht met wederom een tentoonstelling van mijn creaties.

In onze fotostudio of bij mooi weer bij één van de twee kastelen in de buurt van Oegstgeest kun je een fotoshoot boeken om jezelf met je dochter in historische kledij te laten portretteren. We hebben Romeinse kleding voor volwassenen en kinderen, Middeleeuwse kleding en 18e eeuwse outfits. Welke kleding het beste past hangt af van maten van moeder en dochter. Deze fotoshoot is gedaan in 18e eeuwse kleding.

Op Tweede Pinksterdag zal in Breda de Nassaudag weer plaatsvinden. Er zullen heel wat historische publieksactiviteiten plaatsvinden die allemaal de moeite waard zijn om te bezoeken!

Belangrijke plekken in de binnenstad om te bezoeken: de grote Kerk met paalgraven, het Begijnhof, het gemeentehuis, nieuwe Veste en historische hofhuizen (Bouvigne en voormalig jachtslot van de Nassaus) + allerlei activiteiten rondom het Kasteel van Breda. Er zal een paardentram rijden tussen de locaties. In het Chassépark kun je historische ambachtslieden van Beleef Het Verleden vinden en historische spelletjes.

Breda is de bakermat van ons Koninklijk Huis. De stamboom van de Oranje-Nassaus gaat terug tot de eerste zes generaties Nassaus, die van 1404 tot 1567 als Heer van Breda hun residentie in onze stad hadden. Hun kasteel, hun kerk, hun lusthof en de huizen van de leden van hun hofhouding zijn tot op de dag van vandaag in de stad te zien en geven kleur aan de stad. Maar ook rondom de stad kan men nog steeds genieten van de door hen aangelegde bossen en waranda’s. De Nassaus hebben als Heren van Breda bijna twee eeuwen lang nadrukkelijk hun stempel op de stad en omgeving gedrukt. De stad en het land van Breda behoren samen tot het cultuurhistorisch erfgoed van de Nassaus. Het cultuurhistorisch erfgoed van de stad en de toenmalige Baronie van Breda en de geschiedenis van de Nassaus in de loop der jaren zijn versmolten.  – Eric de Bruin

Heb je het evenement in Vlissingen gemist ? De historische ambachtslieden geven je uitleg over hun werkzaamheden in deze video!

Romeinen & godsdienstoorlogen:  een blik op het verleden door verschillende brillen.

Wie was Thomas Platter?

De meest beroemde Platter is Thomas Platter de oudere (1499-1582). Hij was een Zwitserse humanist en schrijver. Zijn zoon, Thomas Platter de jongere (1574-1628) was dokter, reiziger en dagboekschrijver. Historicus Emmanuel Le Roy Ladurie heeft de dagboekverhalen van Platter’s reizen gebundeld en van commentaar voorzien. Op zaterdag 16 september 1595 verlaat Thomas Platter de jongere Basel en vertrekt naar Montpellier om medicijnen te studeren en Uzès om praktijkervaring op te doen.

Ik heb een boek in de kast staan van de reizen die Platter maakte tussen 1595 en 1599 in Frankrijk en Spanje. Tijdens een reis in Zuid-Frankrijk volgde ik een deel van Platters reis via de Rhône. Dit deel van zijn reis wil ik graag illustreren. Het is fantastisch om te lezen hoe een 16e eeuwer aankeek tegen de steden die we vandaag de dag nog kunnen bezoeken en waar veel resten van het verleden te zien zijn: Romeinse resten, maar ook de geschiedenis van de hugenotenoorlogen is in Zuid-Frankrijk nog heel zichtbaar in de vele ruïnes van kastelen en dorpen die daarna niet meer zijn opgebouwd.

Het leuke aan Platters visie op de Romeinen is dat dit geheel in de context is van de hernieuwde interesse in de Romeinse tijd. Hij beschrijft veel van wat hij ziet, en ook schrijft hij de verhalen op die al eeuwenlang verteld worden. Met de kennis die we nu over de Romeinse tijd hebben, dankzij historisch- en archeologisch onderzoek kunnen we ook een aantal vragen beantwoorden waar Platter nog geen antwoord op had.

“Onderweg zagen we op de linkeroever de ruïne van La Roche. We zijn de plek gepasseerd waar de Isère met de Rhône samenkomt. Even later zagen we op een hoge berg, kasteel Crussol. We kwamen pas tegen tien uur in de ochtend aan in Valence, drie mijl van Tournon, want we waren erg laat uit Tournon vertrokken.”

De online lezing zou vrijdag 18 maart gehouden worden in samenwerking met Historizon, maar van vanwege quarantaine van één van de medewerkers van Historizon is er onvoldoende capaciteit om de lezing op deze datum te hosten. Daarom wordt de lezing live gehouden op vrijdag 8 april om 15.00 uur.

Meld je aan via deze link. Je kunt de lezing ook altijd in eigen tijd terugkijken.