Op 29 en 30 april organiseerde Beleef Het Verleden voor kasteel Hoensbroek een festival met circa 60 deelnemers in historisch kostuum van de 14e tot en met de 18e eeuw. Er kwamen bijna 3000 bezoekers dit weekend naar het kasteel om alle historische activiteiten te bezoeken. Er waren historische danslessen, modeshows van historische kleding van de 14e tot en met de 18e eeuw, workshops en lezingen over eten, hapjes en zoetigheden proeven, het specerijenspel, leren over specerijen en kruiden bij de apotheker, een inkijkje in het dagelijks leven van de 17e eeuw van het gewone volk en van de elite, kinderen konden leren vechten, gingen in gevecht met ridders, ze konden boogschieten en dan waren er nog meer vermaak-mogelijkheden uit de historische tijd: muziek, grappen en grollen van de nar én spelletjes spelen, je horoscoop laten voorspellen door de sterrenkijker en vooral heel erg genieten van alle mooie historische kleding en het lekkere eten.

Max Knegjes, die ik gevraagd had als dag-coördinator, heeft ook een reeks mooie foto’s gemaakt. Hieronder volgt het eerste deel.

De historische modeshow

Spelletjes & voedselbereiding

Aan tafel bij de elite

Aan tafel bij de elite – foto’s Martine

De hemeltuurder

De apotheek

De middeleeuwen op stand

Vechten als ridder

De aankleedscène inclusief kapsel

Nog wat tafereeltjes

De tijd gaat snel! Zaterdag 29 en zondag 30 april is het al zover. Dan is er van alles te doen bij het kasteel Hoensbroek in Limburg in het kader van historisch eten en vermaak. Beleef Het Verleden is gevraagd om de historische programmering te organiseren en we hebben heel wat leuke activiteiten op het programma staan. Het evenement is multi-period met displays en activiteiten van middeleeuwen tot en met de 18e eeuw. De bewonersgeschiedenis die in het kasteel getoond wordt gaat tot 1796.

Programma en tijden

Dagelijks van 10.00-17.30 kun je het kasteel en dit festival bezoeken. De meeste programmaonderdelen zijn doorlopend, maar er zijn een aantal specifieke tijden:

11.00 workshop oude gerechten (op inschrijving)

11.00-11.30 uur historische dansles (1)

13.00-13.30 uur zwaardgevecht ridders

13.00 lezing over historisch eten (beperkte plekken, meld je aan, zie onder)

14.00-14.30 uur modeshow (publiek mag deelnemen, zie onder)

14.30-15.15 uur modeshow met uitleg over historische kleding middeleeuwen tot en met de 18e eeuw

14.30 workshop oude gerechten (op inschrijving)

15.15-15.45/16.00 uur historische dansles (2)

Middeleeuwen

Heer Marc strijkt neer op het kasteelterrein voor de festiviteiten in gezelschap van zijn familieleden onder het genot van gekruide wijn, hapjes, en muziek met zang en harp. Kom zien welke kruiden er in drank (hypocras en rozenwijn) en spijs verwerkt worden in de 14e eeuw.

Aan tafel bij de elite rond 1600

Het goede leven: een blik op het leven van de elite van rond 1600. Het publiek wordt uitgenodigd om de ‘huiskamer’ te ontdekken, te zien wat er op tafel staat, spelletjes te spelen met historische figuren en om naar muziek te luisteren.

Apotheek: specerijen en kruiden

Sommige specerijen en kruiden associëren we nu met lekker eten, maar vroeger werden hier ook helende en magische eigenschappen aan toegeschreven. Leer van alles over de apotheek van rond 1600.

17e eeuwse zoetigheden

De mens is altijd al verzot geweest op zoetigheden. Zo ook in de 17e eeuw. Tijdens het KasteelFestijn Hoensbroek kun je kennis maken met een adellijk echtpaar wat geniet van een lente-picknick vol heerlijkheden. En nog mooier: je mag zelfs proeven van de 17e eeuwse smaken!

18e eeuws specerijenspel

Leer nog meer over specerijen in spelvorm en dit keer in de 18e eeuw.

Lezing over historisch eten

Leer van alles over de historische keuken. Er is een maximaal aantal deelnemers, dus geef je bij aankomst of van te voren op. Duur: 30-45 min. Op zaterdag en zondag om 13.00 uur. Aanmelden via reserveringen@kasteelhoensbroek.nl of op de dag zelf als er nog plek is.

Workshops middeleeuws koken

Schrijf je van te voren in voor de workshop middeleeuws koken (voor volwassenen of kinderen onder begeleiding). Tijdstippen workshop: 11.00 en 14.30 uur (max 16 deelnemers per ronde) duur ca 45-60 min. Voor deze workshop zijn extra kosten € 15,50 p.p. die bij de kassa van het kasteel kunnen worden voldaan. Aanmelden via reserveringen@kasteelhoensbroek.nl of op de dag zelf als er nog plek is.

Broodjes of wafels bakken

Sluit spontaan aan bij het broodjes of wafels bakken. Dit is vooral bedoeld voor kinderen (onder begeleiding van hun ouders): zij kunnen met een wafelijzer of een stok een wafel of een broodje bakken boven een vuurschaal.

Historische cateraar

Heb je zin om even lekker een maaltijd te nuttigen in een middeleeuwse taverne, dat kan! Koop een lekkere pastei of iets van het spit, gecombineerd met middeleeuwse dranken.

Middeleeuwse muziek en historische dansworkshop

Vroeger hield men net als nu van muziek en dansen. Er zullen middeleeuwse muzikanten aanwezig zijn ter vermaak. Zij spelen een breed repertoire: van de liederen van de Zuid-Franse troubadours en de Noord-Franse trouvéres, Cantiga’s de Santa Maria, ballades, liederen uit de Carmina Burana, ballades, drinkliederen, dansmuziek van de hoven, volkse muziek uit die tijd, speelmansdeuntjes, pikante liederen, liedjes uit de 16e en 17e eeuw, enz… Naast het muziekensemble wordt er ook op allerlei fluiten gespeeld (hout, been, hoorn), de eenhandsfluit-en-trom, doedelzak, mondharmd, schalmei, cymbaal en natuurlijk zang.

Ook zal er muziek zijn ter begeleiding van de historische dansworkshop, zie programma op de dag zelf. Tijdens de historische dansworkshop krijg je een kringdans uit 1607 aangeleerd.

Touwslager – magische verhalen met touw

Interactive lijnbaan met kraam voor verhalen en spelletjes. In ongeveer 15 minuten kunnen tot 8 a 10 kinderen en volwassenen een springtouw van 6 meter maken of korter als gewenst. We vertellen verhalen voor tijdens en na het touwslaan.

De hemeltuurder

Hoe keek men vroeger naar de sterren en welke betekenis gaf men hieraan?

Goochelaar

Heb jij Jannes al gezien? De rondtrekkende goochelaar die zijn kunsten vertoond aan het publiek?

Picknick in kostuum voor bezoekers

Heb jij een 17e of 18e eeuws kostuum en hou je van flaneren? Kom dan op 29 of 30 april naar kasteel Hoensbroek. Als je je van tevoren aanmeldt via Martine@beleefhetverleden.nl met een foto van je outfit (zo historisch correct mogelijk) en de dag dat je wilt komen dan krijg je gratis entree + mag je een picknickmand laten vullen. Het evenement is elke dag van 10.00-17.30. Op zaterdag of zondag kun je jouw picknickmand laten vullen tussen 11.00- en 12.00 uur bij de historische cateraar met historische lekkernijen. Neem zelf een kleedje en een mand mee en geniet van het festival waarbij eten en vermaak uit de middeleeuwen tot en met de 18e eeuw voorop staan. De bewonersgeschiedenis van het kasteel gaat tot het jaar 1796. Let op dit gedeelte is met aanmelding van te voren en kan niet op de dag zelf worden besloten.

Modeshow door deelnemers evenement & zelf meelopen als model

Samen met de deelnemers zullen we een historische modeshow laten zien met kleding van de middeleeuwen tot en met de 18e eeuw. Deze show zal rond 14.30 starten, gevolgd door een historische dansles.

Het publiek kan ook zelf ervaren hoe het is om historische kleding te dragen. Dit gedeelte wordt verzorgd vanuit het kasteel. Rond 13.30/14.00 uur kan het publiek zich omkleden.

Leer vechten als een soldaat

Het leven op een kasteel is niet altijd alleen maar mooi zijn, lekker eten en gezelligheid. Soms werd er hard gevochten om land, eer, verdediging, politiek of ruzies. Leer de historische vechttechnieken.

Reenactment

Er zullen ook reenactment groepen aanwezig zijn om het dagelijkse leven uit te beelden uit de 16e en 17e eeuw.

Heb jij een 17e of 18e eeuws kostuum en hou je van flaneren? Kom dan op 29 of 30 april naar kasteel Hoensbroek. Als je je van tevoren aanmeldt via Martine@beleefhetverleden.nl met een foto van je outfit (zo historisch correct mogelijk) en de dag dat je wilt komen dan krijg je gratis entree + mag je een picknickmand laten vullen. Het evenement is elke dag van 10.00-17.30. Op zaterdag of zondag kun je jouw picknickmand laten vullen tussen 11.00- en 12.00 uur bij de historische cateraar met historische lekkernijen. Neem zelf een kleedje en een mand mee en geniet van het festival waarbij eten en vermaak uit de middeleeuwen tot en met de 18e eeuw voorop staan. En hoe zou je het vinden om eventueel mee te doen aan de historische modeshow? De bewonersgeschiedenis van het kasteel gaat tot het jaar 1796.

Vlissingen verzet 1572. Heerlijk dagje met leuk publiek die alle uitleg over kleding en het maken daarvan inclusief accessoires, zoals koordjes in zijde en borduurwerk goed kon waarderen. Ik heb het nieuwe rijglijf waarbij ik riet heb gebruikt als baleinen uitgeprobeerd en het zat heerlijk! Ook de mouwen die ik alweer even geleden gemaakt had en nog niet uitgeprobeerd zaten goed. Het hoedje wat rond 1570 door de elite gedragen werd en daarna al snel ook door de lagere klassen is erg fijn als zonnehoed.

Voor Oneindig Noord-Holland heb ik een artikel geschreven om meer mensen kennis te laten maken met ons project Textiel uit Hollandse bodem en dan met name het gedeelte waarbij er van vondsten replica’s gemaakt worden om de maakwijze te achterhalen. Bij dit project werken specialisten in een bepaalde textieltechniek mee als vrijwilligers. Dit levert vele mooie uitwisselingen en nieuwe inzichten op. We hebben nog heel wat bandjes en textiele weefsels te onderzoeken, dus als je mee wil helpen en een specialiteit hebt in bandweven, kaartweven, netten knopen, knooptechnieken of andere weeftechnieken, stuur dan een mailtje naar martine@beleefhetverleden.nl

Tijdens een onderzoek naar textiele archeologische vondsten, die in de jaren 1980 zijn opgegraven bij het Waterlooplein (Vlooienburg) in Amsterdam, bleek dat er veel materiaal nog niet geïnventariseerd was. Archeologe Marijn Stolk en kostuumhistorica Martine Teunissen zagen de ontelbare verborgen schatten in het depot. Bijzondere vondsten die (nog) niet online te vinden zijn via de websites van de erfgoedinstellingen. Daarom besloten zij om een project op te zetten: Textiel uit Hollandse bodem, om archeologisch textiel uit de zeventiende en achttiende eeuw te ontsluiten en te onderzoeken. Martine Teunissen vertelt ons meer over het onderzoek, de bijzondere archeologische vondsten en de voortgang van het project.

Lees het artikel verder op: https://onh.nl/verhaal/textiel-uit-hollandse-bodem

Mode in de roerige jaren 20

“Stap een eeuw terug in de tijd naar het Nederland van de jaren 20. Deze avond staat in het teken van de grote veranderingen in de mode die periode.” Met deze slogan werden bezoekers uitgenodigd om op 23 maart ’s avonds nar Huis van Gijn te komen, een museumhuis zoals Simon van Gijn het in 1922 (grotendeels) achter liet voor de stad Dordrecht. Vanaf 1925 is dit huis een museum geworden. Het evenement was helemaal uitverkocht, met zelfs mensen op de wachtlijst! In de sfeervolle 18e eeuwse zaal in het huis vond gedurende de avond drie keer een modeshow plaats, waarbij de nieuwste trends in de mode werden toegelicht.

Martine Teunissen, kostuum-en publiekshistorica vertelde over het nieuwe modebeeld dat zo afweek van de eerdere mode van het Belle Epoque. Aan de hand van haar eigen creaties en originele stukken uit de collectie van Beleef Het Verleden liet ze de mode zien van 1921 tot en met 1929. Ze liet zien hoe de Eerste Wereldoorlog een enorme impact had op de samenleving, ook in Nederland. Hoewel neutraal, werden ook hier de mannen vier jaar bij de grens gestationeerd voor het bewaken van de neutraliteit, waardoor vrouwen het werk van mannen overnamen. De mode veranderde onder invloed van deze emancipatie van vrouwen die haar weerslag had op de meer praktische kant van kleding, maar ook onder invloed van kunststromingen zoals het art nouveau, art deco waarbij geometrische lijnen goed uitkwamen op de grote rechte vlakken van de nieuwe japonnen. Met zeven modellen in de creaties van Martine Teunissen en zijzelf ook in kostuum was er veel te zien.

Bezoekers konden zich voorstellen hoe ze in de rol van inkoper van een warenhuis zoals Hirsch & Cie of Gerzon bij een modeshow in Parijs waren om de laatste trends te bekijken en officiële ’toiles’ te bestellen zodat de haute couture vanuit de warenhuizen gemaakt en verkocht konden worden. Er werd verteld over ontwerpers zoals Paul Poiret en Coco Chanel en hoe die de inspiratie zijn geweest voor bepaalde ontwerpen. Er waren ook originele japonnen van het Huis van Gijn te zien die stonden opgesteld in de salonkamer en de tuinkamer van het museum.

Modeverschijnselen

Het is de tijd voor vrouwen van de ‘garçonne-look’ met korte haren. Van blote armen en benen die gezien werden als de nieuwe erogene zones. De taille zakte vanaf 1922 naar beneden en veel jurken werden gemaakt van transparante stoffen versierd met kralen en glimmers.

Kom in stijl

Bezoekers waren uitgenodigd om in stijl te komen in een jaren 20 outfit, dit was echter geen dresscode. Op verschillende plekken in het museum konden ze zichzelf in een prachtige historische setting fotograferen of met een model op de foto. Onder het genot van een cocktail uit die tijd werd in het museumcafé bijgekletst. Ook de modellen hebben aan het einde van de avond nog even genoten van een drankje.

Op de avond zelf en ook op de sociale media erna ontvingen we veel complimenten op de modeshow die we hebben neergezet:

Weeral wil ik je van harte bedanken voor deze heel mooie avond! Prachtige locatie, heel elegante creaties gedragen door charmante models, de uitleg over elke creatie was ook heel interessant en nuttig! En Andreea had sterretjes in haar ogen, ze had nooit zoiets met zoveel moois gezien! (bezoeker uit België)

Het was waanzinnig!! Zo genoten met @jenn_wet !

Het was zo’n waanzinnig toffe avond! Wonderful experience!

Fancy people at a fancy place! @huisvangijn. Met dank aan @experiencethepast voor de mooie show. 

Eén van de onderdelen van het project Textiel uit Hollandse bodem is het kijken naar de werkwijze van hoe textiele vondsten gemaakt zijn. Dit betreft het kijken naar diverse weeftechnieken (waaronder ook kaart-en bandweven) maar ook naar knooptechnieken, sprang, net-technieken, kantklossen en breien).

Om deze technieken te achterhalen worden vrijwilligers betrokken bij het project om mee te denken over de maakwijze. Ze doen dit door vondsten na te maken en technieken uit te proberen. Na een oproepje op Facebook en via onze Instagram pagina voor dit project kregen we leuke reacties.

Hieronder een vondst met het proces naar het achterhalen van de techniek en het maken van een replica. Er is hier niet gekeken naar kleuren, maar echt naar de werkwijze van hoe de vondst gemaakt is. In dit artikeltje gaat het om een netvondst.

Vrijwilligster Thea Teunissen heeft zich verdiept in deze vondst. Haar eerste bevindingen zijn als volgt:

“Het net is zeer fijn geknoopt. Er ligt geen centimeter bij, maar ik schat dat de openingen maar zo’n 4 mm groot zijn. Het lijkt geknoopt op de manier zoals de vissers netten knopen. Ik heb op YouTube een filmpje gekeken om te zien hoe dat gedaan werd en ook een voorbeeld gekregen uit een boek van Martine. Ik wil even een proefmodel maken om te weten hoe het gaat. Om te beginnen heb ik iets nodig waar draad omheen gewonden kan worden. Volgens de hedendaagse methoden is daar een mooie naald voor.”

Het werken met hedendaagse materialen voor het maken van een historische replica is niet het meest wenselijke, maar soms is het moeilijk om aan goede replica’s van gereedschap te komen. Thea heeft als draadopwinder uiteindelijk een ijslolliestokje ingefreesd zodat ze er draad omheen kon winden. Ikzelf heb de smid waarmee ik voor middeleeuwse en 16e eeuwse projecten veel samenwerk gevraagd om een netboetnaald te maken naar aanleiding van vondsten uit Londen. In het Engels heten ze ‘netting needle’. Het is eigenlijk een steel met aan beide uiteinden een heel klein vorkje die door de fijne mazen van een net moet passen. De vondst uit het museum in Londen heeft een diameter van 1,19 mm en een lengte van circa 10,5 cm. Het vorkje weegt maar 0,98 gram. Helaas is het de smid niet gelukt om zo’n fijn instrument te maken. Hij heeft me doorverwezen naar een goudsmid om dit te maken.

Ondertussen ging Thea door met een proefje voor het net met een wollen draad. Zie hieronder het proces.

Inmiddels was ik in contact geweest met Sue Lamberton uit het Verenigd Koninkrijk. Ze is een onafhankelijk onderzoekster en gespecialiseerd in netten boeten in zijde. Haar heb ik gevraagd om uitleg te geven over de methode die ze gebruikt.

Deze methode kost wat moeite om onder de knie te krijgen. De eerste pogingen die Thea deed met zijde waren niet tot haar tevredenheid, zie onder. Door oefening echter, heeft Thea deze methode nu onder de knie. Ze heeft eerst een vrij grof haarnet gemaakt in rode wol, waarover binnenkort een bericht. Inmiddels is ze bezig met de hele fijne zijde om hier een haarnet mee te maken. Van vondst naar het achterhalen van de techniek naar een replica in dezelfde maat is dus nog een heel proces.

Het project Textiel uit Hollandse bodem wordt financieel ondersteund door de Provincie Zuid-Holland, door de gemeente Amsterdam en door het Amsterdams Universiteitsfonds. Tevens helpen diverse vrijwilligers mee om dit project een succes te maken.

Stap een eeuw terug in de tijd naar het Nederland van de jaren 1920-1930. Deze avond staat in het teken van de grote veranderingen in de mode die periode.

Kom naar deze thema-avond waar Beleef het Verleden een modeshow verzorgt met modellen die de creaties van Martine Teunissen, geïnspireerd op de jaren ’20, zullen tonen. De modeshow zal plaatsvinden in de prachtige zaal uit 1730 die met haar rijke betimmering, wandtapijten en symmetrische vormgeving in Lodewijk XIV-stijl één van de meest chique kamers van het huis is. Plaatsen zijn beperkt en dienen gereserveerd te worden. Tickets zijn inclusief museumentree en een welkomstdrankje. Tickets zijn te bestellen via: https://www.huisvangijn.nl/zien-en-doen/thema-avond-jaren-20/

Toen we gevraagd werden om kostuums te verzorgen voor een Dada soirée, rees natuurlijk de volgende vraag:

We kennen het meestal als Dadaïsme, een culturele beweging die ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog. Dadaïsme kon in kunst worden toegepast, maar ook in theater, poëzie en grafische ontwerpen. Het was tegen establishment, als reactie op de verschrikkingen in de oorlog, brutaal en bespottend, radicaal en provocerend. Maar wat hield het nou precies in?

Op 11 en 12 januari 2023 vonden bijzondere heropvoeringen plaats in Haarlem bij ’t zaeltje Rosenhage. Precies 100 jaar geleden vond hier op 11 januari 2023 een Dada soirée plaats (zie boven). Vanuit Beleef Het Verleden verzorgden we de kostuums voor de acteurs en we hadden ook het genoegen om de soirée mee te maken. Het publiek was ook genodigd in passende kleding en ze waren uitgenodigd om als echte Dada fans toeters, trommels of fluiten mee te nemen. De avonden waren uitverkocht, maar wie weet keren ze later nog ergens terug. Meer info zie: https://dadahaarlem.com/ Dada Haarlem 1923 – 2023 was een initiatief van Ariel Alvarez en Peter Bruyn in samenwerking met Het Zaeltje Rosehaghe, Patronaat, ABC Architectuurcentrum, De Pletterij en Schuur en is tot stand gekomen met steun van de Gemeente Haarlem, de J.C. Ruigrok Stichting en het Prins Bernhard Cultuurfonds. Kijk ook eens op de site van Marius Bruijn, de vertolker van Theo van Doesburg en de aanvrager van de kostuums: https://www.kwezel.nl/dada-in-haarlem/

Tijdens de doorloop en de voorbereiding hebben we enkele foto’s gemaakt, maar niet tijdens de show, want in 1923 waren er nog geen mobiele telefoons of moderne camera’s. Na afloop van de show hebben we ook nog wat plaatjes geschoten. Fotografie Loïc Benot & Martine Teunissen.

Na afloop van de show!

Zelf waren we ook in stijl gekleed. Voor deze avond had ik speciaal een omslagdoek gerestaureerd met een origineel dévoré fluweel uit de jaren ’20, zie https://www.instagram.com/p/CnRT5OkgkAe/.

Peter Stufkens (https://peterstufkens.nl/) de beeldend kunstenaar die Vilmos Huszàr speelde had een ingenieuze robot gemaakt die vanachter een scherm te bedienen was. Dat wilde ik natuurlijk ook even uitproberen.

Een bijzondere avond, en absoluut een heropvoering waard, wie weet tijdens een weekend van A Few Days Like No Others.

Op vrijdag 6 januari op Driekoningen had museum Huis van Gijn ons uitgenodigd om in rol bewoners en bezoekers van het huis te spelen rond 1900. We speelden meneer en mevrouw van Bilderbeek, kunstverzamelaars die op bezoek waren bij de Heer van Gijn om zijn prentencollectie en kunst te bekijken (net als het publiek) en Pleuntje de dienstbode, één van de inwonende bedienden van de Heer van Gijn. Wat een leuke drukke dag met heerlijke gesprekken met het publiek over de eeuwwisseling van 1900, de gebruiken rond kerst, oud en nieuw en driekoningen, de collectie van de Heer van Gijn, de wereldtentoonstellingen, Haute couture en modehuizen en nog veel meer! Ontzettend leuk om over deze bijzondere tijd van het belle epoque te vertellen, over vooruitgang en ontwikkelingen die we nu allemaal kennen en waarover sommige mensen zich verbaasden hoe vroeg ze al zijn uitgevonden. Maar ook met kritische vragen vanuit het publiek of het er allemaal wel beter op was geworden.

Tijdens het evenement kwam ook de pers even langs om vragen te stellen aan de museummedewerkers en de historische personages in rol.