Publicaties

Geplaatst op: 31 oktober, 2017 door Martine Teunissen

Eigen creaties en historische kostuums uit het Rijksmuseum Amsterdam, Centraal Museum Utrecht en het Metropolitan Museum of Arts.

Crowdfunding campagne voor publicatie over historische kostuums

Vanaf 4 mei is de crowdfunding campagne voor dit project gestart! Wil je ook meehelpen aan het tot stand brengen hiervan? Kijk snel op:

https://www.voordekunst.nl/projecten/10388-publicatie-over-historische-kostuums

Anke Weber Smit heeft de optie gekozen om € 35,- te doneren en daarmee krijgt zij een eervolle vermelding hier op de website! Wil je hier ook genoemd worden? Of liever het boek als tegenprestatie? Kijk snel naar de ‘rewards’ en kies de leukste optie voor jou!

Verborgen dracht in de schijnwerpers

Een project dat o.a. ondersteund wordt door de provincie Zuid-Holland en aansluit op één van de vijf prioritaire thema’s uit de Provinciale Onderzoeks-agenda Archeologie Zuid-Holland: stad en platteland in de vroegmoderne tijd: 16^e t/m 19^e eeuw. Het project omvat een publicatie en publieksactiviteiten gecombineerd met het maken van replica’s van historische kleding die tijdens lezingen getoond én gepast kunnen worden.

De publicatie gaat in op de volgende vraag: wat droeg de vrouw in de vroegmoderne tijd in de stad en op het platteland? Een inkijkje vanuit textiele vondsten, kostuumcollecties in schilderijen in depots en musea. De focus op de vrouw sluit aan op de nationale focus op de vrouw in 2019 (hij/zij is het thema van de maand van de geschiedenis, we vieren dit jaar 100 jaar vrouwenkiesrecht met allerlei activiteiten & ‘waar zijn de vrouwen?’: het thema van de romeinenweek.

Invalshoeken

Vanuit object naar het verhaal– verbeeldend en toegankelijk maken voor een groot publiek

Het samenbrengen van drie werelden waarin weinig interactie is: meerwaarde samenwerking archeologie / kunstgeschiedenis / kostuumgeschiedenis.

Niet alleen focus op object, maar ook waar komt het vandaan? Wie maakte het? Wie droeg het? Zo wordt verhalend en illustratief een beeld verkregen van de leefwereld van vroeger. Kleding en waar de materialen vandaan komen, hoe het gemaakt is en wie het draagt is ook tegenwoordig een steeds terugkerend thema, en sluit aan bij de belevingswereld van de inwoners van ZH en Nederland.

Waarom?

Kostuums in de depots van musea zijn weinig toegankelijk voor het algemene publiek. Alleen tijdens een tentoonstelling kunnen kostuums bekeken worden. De uitleg beperkt zich dan vaak tot de stijl en het materiaal. Er worden wel publicaties geschreven aan de hand van deze tentoonstellingen maar toegankelijke Nederlandstalige publicaties over historische kostuums zijn veel schaarser dan wat er in bv. Engeland geproduceerd wordt. Ook zie je vaak alleen de kleding van de rijken.

Naast de wereld van de historische kostuums zijn er ook archeologische textielvondsten gedaan. Deze zijn vaak nog minder zichtbaar voor het publiek en zijn ook moeilijk op een toegankelijke manier te interpreteren. Textiel in archeologische context is onderbelicht en studies zijn, indien aanwezig, academisch opgezet en niet voor het grote publiek. Een voorbeeld is een academisch werk over vondsten in Groningen waarin minutieus wordt uitgelegd hoe het lapje is gevonden, uit welk materiaal het bestaan en wat het mogelijk had kunnen zijn. Dit is echter veel te technisch voor het grote publiek en dit soort contextualisering ontbreekt voor veel andere textielvondsten. Ook wordt dit materiaal minder tentoongesteld vanwege de kwetsbaarheid.

Dan zijn er de kostuumaccessoires: haakjes, oogjes, baleinen, knopen e.d. het zijn allemaal onderdelen die iets vertellen over de kleding en over de mensen die het droegen. Dit is vaak een ondergeschoven kindje bij een kostuum-tentoonstelling.

We krijgen al een veel vollediger beeld als we naar schilderijen kijken. De wereld van de kunstgeschiedenis en dan vooral die van de realistische voorstellingen van dagelijkse taferelen en portretten geven ons een mooi inkijkje in het leven van vroeger. Uit de 16^e eeuw stammen schilderijen die zowel de lagere klassen (bijvoorbeeld een prachtige serie met keukenmeiden) als de hogere standen heeft afgebeeld. In de 17^e eeuw zien we taferelen uit het dagelijks leven en deze schilderijen hingen ook in de huizen van vele burgers. In de 18^e eeuw is een drager vaak afgebeeld in zijn of haar mooiste kostuum in een interieur met elementen die de welstand en interesses van de persoon weergeven. In de 19^e eeuw zien we ook extra aandacht voor de armere bevolking als onderwerp van het schilderij.

Deze schilderijen laten dus niet alleen zien wat mensen vroeger droegen maar geven ook een blik in de materiële cultuur van het dagelijks leven. Op de schilderijen zijn vaak objecten te zien die in een museum soms nauwelijks worden uitgelegd maar die deel uitmaakten van het dagelijks leven. Mijn wens is enkele objecten uit het depot uit Noord en Zuid Holland uit te lichten.

Resultaat

Publicatie

Een rijk geïllustreerde publicatie maken, gecombineerd met publieksactiviteiten waarin de wereld van de archeologische vondsten, kostuumcollecties en kunstgeschiedenis worden samengebracht zodat mensen op een toegankelijke en beeldende manier kennis kunnen maken met het verleden.

De schilderijen, objecten en de kleding fungeren als luik waardoor je naar het dagelijkse leven van de mensen in die tijd kunt kijken.

Publieksactiviteiten en replica’s

Het plan is om van een aantal specifieke objecten en kostuums replica’s te maken. Tijdens lezingen voor kinderen en volwassenen kunnen deze replica’s door het publiek bekeken, aangeraakt en gepast worden.

Lezingenreeks / educatieve programma’s musea

Al jaren verzorgen we interactieve lezingen over historische kleding met replica’s van bepaalde kledingstukken die het publiek zelf mag passen. We streven ernaar om gedurende het project-jaar 10 lezingen te verzorgen op verschillende locaties voor zowel kinderen als volwassenen. Tijdens deze lezingen wordt een levendig beeld geschetst van wat men droeg in de stad en op het platteland van 16-19^e eeuw geïllustreerd met afbeeldingen van schilderijen, kostuums, vondsten en aangevuld met al bestaande kostuums van Beleef Het Verleden (vooral gericht op Europese mode) en de speciaal voor dit project gemaakte replica’s van kostuums en accessoires. Onze focus op interactiviteit en beleving is een meerwaarde voor het grote publiek die mag aanraken, voelen, passen en ervaren.

Replica’s kostuums & objecten

Beleef Het Verleden heeft ervaring met het maken van replica’s van historische kostuums met gebruik making van patroonboeken zoals die van Janet Arnold en Nancy Bradford, gecombineerd met onderzoek in de depots van musea met het echte historische kostuum. Replica wordt hier niet opgevat als een exacte kopie maar een benadering waarbij zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van stoffen die historisch ook voorkwamen, naaimethoden , sluitwijzen e.d. Daarnaast werken we samen met een netwerk van kostuummakers.

Het overnemen van het exacte patroon van een historisch kledingstuk n.a.v. een museaal stuk is echter iets wat te ver gaat voor dit project, aangezien het ook een draagbaar kledingstuk moet worden wat het publiek kan passen. Het streven is een kostuum te maken wat draagbaar is voor meerdere maten, waarbij wel historische patronen (o.a. op basis van eerder gedaan onderzoek), stoffen en sluitwijzen worden gebruikt, maar waarbij bijvoorbeeld onzichtbare naden gewoon met de machine worden gedaan. Dit scheelt een hoop tijd en kosten en het is voor het grote publiek nauwelijks zichtbaar dat er een machine aan te pas is gekomen.

Boeken /artikelen reeds gepubliceerd:

Representation of the past in Public Spheres.

Experiencing the Past: The reconstruction and recreation of history at Colonial Williamsburg.

Hoe wordt het verleden weergegeven in musea? Dit boek beantwoordt deze vraag uit verschillende invalshoeken. Hoe bepalen commerciële belangen de presentatie van het verleden? Welke rol speelt de bezoeker hierin? In detail wordt gekeken naar de presentatie van de geschiedenis in het beroemde openluchtmuseum Colonial Williamsburg. Speciale aandacht gaat uit naar het historische theaterprogramma wat tussen 2006 en 2016 dagelijks aangeboden werd aan het publiek. De schrijfster geeft een kijkje achter de schermen van de werking van een museum. Ze toont aan dat historisch theater een belangrijke methode voor erfgoededucatie is.

Voor meer informatie, reviews en het boek bestellen klik hier.

Schoonheidsgeheimen van de Romeinen – juni 2018

Een prachtig vormgegeven publieksboek over Romeinse schoonheid op basis van vondsten van verschillende Romeinse vindplaatsen in Zuid-Holland (o.a. Alphen aan den Rijn, Leiden, Den Haag, Valkenburg, Voorburg) met beschrijvingen van de toen gangbare beauty-behandelingen (van baden en make-up tot kapsels en kleding), citaten van Romeinse schrijvers over dit onderwerp en recepten en hands-on tips om een aantal Romeinse schoonheidsmiddelen en –behandelingen zelf te maken en uit te proberen.

Het boek wil een andere kijk op de Romeinen presenteren. Veel aandacht gaat altijd uit naar de militaire aspecten van de Romeinse aanwezigheid in ons land. Er is echter veel meer te vertellen, want ook in die tijd leefden er vrouwen, kinderen, ijdeltuiten en fashionista’s. Een deel van hun verhaal gaan wij vertellen in dit project. De schoonheidsgeheimen van de Romeinen zijn deels ook in onze tijd nog zeer bruikbaar en in ieder geval interessant!

In het Provinciaal depot en bij diverse archeologische diensten liggen veel Romeinse vondsten opgeslagen die met schoonheid en uiterlijk in de Romeinse tijd te maken hebben. Deze willen wij voor een groot publiek ontsluiten door middel van deze mooie publicatie.

Om zoveel mogelijk mensen dit aspect van het leven in de Romeinse tijd te laten ervaren, organiseren we een activiteitenprogramma voor jong en oud op verschillende limes-locaties. Zo zullen we verschillende keren de Romeinse beautysalon neerzetten waar bezoekers zich kunnen laten voorzien van een Romeins kapsel en beauty-advies en we zullen ook workshops voor het maken van Romeinse beautyproducten organiseren.

Doelgroepen

Een aansprekend boek over Romeinse schoonheid is interessant voor iedereen die zich bezighoudt met de samenleving van 2000 jaar geleden. Schoonheid en uiterlijk waren toen, net als nu, belangrijke onderdelen van de sociale interactie. Niet alleen historici en archeologen, maar ook re-enactors en geïnteresseerde leken, (geschiedenis)leraren en hun leerlingen krijgen zo een andere kijk op de Romeinse samenleving. Voor archeologen kan een grotere kennis van Romeinse beauty-objecten helpen om vondsten op een juiste manier te duiden.

Het boek speelt bovendien in op de huidige trend van natuurlijke cosmetica, die veel vrouwen tussen 18-50 jaar bezig houdt. De workshops en lezingen versterken dit nog, waarbij er lezingen voor kinderen zijn én voor volwassenen.

Tijdens de Romeinse beautysalons op locatie, bv. op limes-locaties, in bibliotheken en tijdens (Romeinse) festivals bereiken wij een zeer divers publiek van 4-104, zowel lokale bewoners als toeristen. De ervaring leert dat kleine en grote meiden graag een Romeins kapsel willen. Intussen luisteren hun (groot)ouders geïnteresseerd naar onze uitleg (en kopen natuurlijk het boek!).

Door samenwerking met Ipse de Bruggen in Zwammerdam kunnen wij ook mensen met een beperking bereiken tijdens activiteiten in het bezoekerscentrum Nigrum Pullum.

Voor bestellen klik hier.

Artikelen:

Martine Teunissen, ‘Staging the Past in the Revolutionary City: Colonial Williamsburg” in: Staging the Past. Themed Environments in Transcultural Perspectives, (History in Popular Cultures, Volume 2) transcript Verlag Bielefeld 2010.
Martine Teunissen, ‘Evaluation of the Revolutionary City (Colonial Williamsburg): A Programme of Theatre as a Valuable Tool for Interpretation’ in: On the Future of Open Air Museums, Fornvårdaren 30 (Jamtli Förlag 2008)